Jeneng desa Sukolilo kecamatan Sukolilo Kabupaten Pati, ana gegayutane karo legenda Ki Ageng Giring lan Ki Ageng Pemanahan. Ceritane nalika kuwi Ki Ageng Pemanahan lagi goleki kakang seperguruane yaiku Ki Ageng Giring sing manggon ana ing Dukuh Garengan Wonokusuma. Nanging dina iku Ki Ageng Pemanahan kurang beja, merga Ki Ageng Pemanahan ora langsung ketemu karo Ki Ageng Giring ning omahe merga nembe wae macul ning tegalan. Nalika kuwi Ki Ageng Pemanahan ditemoni karo Nyai Ageng Giring.
Nyai Ageng Giring gumun merga wis suwe ora pethuk karo Ki Ageng Pemanahan, dhewekke sok-sok ora percaya, kok kadingaren Ki Ageng Pemanahan dolan nyang omahe.
Ki Ageng Pemanahan uwis suwe ra ketemu, merga kuwi dhewekke ora bakal bali yen durung pethuk karo kakang seperguruane.
Ndilalah dina kuwi Nyai Ageng ora duwe opo-opo kanggo sugatan, dhewekke kelingan yen isih duweni degan siji ning pawone, degan mau banjur dijipuk lan diwenehna Ki Ageng Pemanahan, merga saking ngelakke Ki Ageng gelem nrima degan mau banjur diombe.
Let sedela Ki Ageng teka saka tegalan, raine katon abang mbranang merga ngerti yen degane diombe adhi seperguruane. Dhewekke nesu marang Nyai Ageng. Nyai Ageng banjur sujud njaluk ngapura merga klalen apa sing wis dipesenke Ki Ageng Giring yen degan kuwi mau ora oleh diombe sapa-sapa.
Ki Ageng pemanahan golek akal piye bisane amarah Ki Ageng Giring suda merga perkara degan sing wis kebanjur diombe. Ki Ageng Pemanhan krasa salah banget lan njaluk ngapura karo Ki Ageng Giring merga wis wani-wani ngombe degan mau.
Sawise amarahe Ki Ageng suda, Ki Ageng Paemanahan pamitan arep bali lan nalika kuwi dhewekke diterke Ki Ageng Giring nganti tekan Talang Tumenggung merga Ki Ageng Giring mung bisa ngaterke mnganti tekan kono.
Sedurunge pisah karo kakang seperguruane Ki Ageng Pemanahan njaluk ngapura yen ana tingkahe sing bisa gawe lara ati Ki Ageng Giring, kabeh lelakon sing wis kebanjur kedaden magepokan karo degan sing wis diombe banyune, dhewekke ya ora ngerti, sak sukolilone Ki Ageng Giring dhewekke njaluk ngapura marang Ki Ageng Giring.
Lokasi Talang Tumenggung kuwi dadi saksi pangucape Ki Ageng Giring lan Ki Ageng Pemanahan saenggo tembung sukolilo pungkasane dadi jeneng kademangan Sukolilo, lan saya suwe merga anane perkembangan, jeneng Kademangan diganti dadi Pemerintahan desa sing diwenehi jeneng desa Sukolilo nganti seprene.
Senin, 28 September 2009
ASAL MULANE DESA KLIDANG LAN LOMBANE
Miturut critane wong tuwa biyene wong-wong sing manggon ing sakiwa tengene Kali Kramat padha pindhah saka kono amarga wedi karo raja lelembut sing mbahureksa ing kali mau. Banjur ana jejaka sing jenenge Jaka Bahu, dheweke salah sajining senopati Mataram putrane Ki Ageng Cempaluk saka Kesesi. Nalika iku dheweke arep babad alas Roban sing saiki melu Kabupaten Batang. Anggone dheweke babad alas mau amarga diutus dening Sultan Agung. Jaka Bahu kudu mangkat mbendung Kali Kramat kanggo ngileni pategalan sing ana ing sakiwa tengene kali, nanging ing kono ana sing mbahureksa yaiku raja lelembut sing arane Uling Kala Drubiksa.
Wong-wong ing sakiwa tengene kali ora ana sing wani mbendung kali Kramat amarga Kala Drubiksa ora gelem yen panggonane dirusak, sing ngrusak mesti mati. Ing kono pancen wis kondhang yen Kala Drubiksa kuwi raja lelembut kang ora nduweni trapsila, kabeh tumindake mujudake tumindak kang ora becik. Seneng gawe geger tumrap uripe manungsa. Krungu critane wong sing manggon ing cedhake kali ora gawe wedine Jaka Bahu, Dheweke tetep arep mbendung kali kramat. Ing kratone ana salah siji prajurit sing laporan karo Kala Drubiksa menawa ana salah siji jejaka kang gawe ontran-ontran ing kuta raja amarga wani mbendung Kali Kramat. Kala Drubiksa durung percaya, kanggo nggenahake kabar mau dheweke kongkonan prajurit liyane kanggo mastekake yen kabar mau bener.
Ora let suwe prajurite mau teka lan nglaporake yen pancen ana jejaka sing lagi mbendung kali. Kala Drubiksa kang pancen beda alam karo Jaka Bahu ora trima yen panggonane diorak-arik dheweke banjur ngongkon prajurite ngendhegake pagaweyane Si Jaka Bahu. . Para prajurite dikumpulake ing alun-alun diwenehi cara kanggo ngendhegage Jaka Bahu. Kala Drubiksa ngongkon prajurite meden-medeni Jaka Bahu, prajurite dikongkon malih rupa dadi ula-ula gedhe. Prajurite banjur padha mangkat menyang panggonane Jaka Bahu.
Jaka Bahu kang lagi gawe bendungan sanalika kaget weruh ula gedhe-gedhe mau, ana salah sijine ula sing kandha marang Jaka Bahu, kandhane yen Jaka Bahu pingin mbendung Kali Kramat kudu nyemplung dhisik ing tengahing puseran kali mau. Jaka Bahu banjur nuruti kandhane ula mau, dheweke banjur nyemplung ing Kali Kramat. Ing jero puseran jebule ora ana apa-apa, ing kono Jaka Bahu lagi eling yen dheweke diapusi. Dheweke kepingin metu saka jero kali nanging angel amarga ula-ula gedhe mau nggubet awake. Kanthi kasektene Jaka Bahu bisa ucul saka gubetane ula mau lan mlumpat saka kali. Nanging tetep dioyak dening ula-ula mau ing pinggir kali ula-ula mau padha nlgawan nanging bisa dikalahake dening Jaka Bahu.
Mundure para prajurite saya gawe abange kuping Si Kala Drubiksa. Kala Drubiksa ora trima banjur menyat lan tandhang dhewe ngadhepi Jaka Bahu. Perange Jaka Bahu karo Kala Drubiksa dadi prang sing gedhe. Wong loro padha sektine. Ananging amerga Jaka Bahu wis entek tenagane Jaka Bahu kalah, Jaka Bahu bisa dicekel dene Drubiksa kanthi digubet nganggo buntute. Ora kalah pokal lan akal tenaga kang wis kari sithik digunakake kanggo bisa ucul, akhire Jaka Bahu bisa ucul saka gubetane Kla Drubiksa. Jaka Bahu banjur mlayu golek papan kanggo umpetan mulihake tenagane.
Kala Drubiksa sakprajurite ngoyak jaka Bahu nanging ora kecekel amarga Jaka Bahu ndhelik Ana ing papan pandhelikane, Jaka Bahu mikir piye carane mateni Kala Drubiksa. Dheweke banjur semedi, ing semedine ketemu karo adhine Kala Drubiksa sing aran Drubiksawati. Kang pancen papan pandhelikane mau mujudake kaputrene Drubiksawati. Saka panyawange Drubiksawati, banjur thukul rasa tresna tumrap Jaka Bahu ing kono Jaka Bahu ditambani larane. Drubiksawati nyedhaki Jaka lan kandha menawa dheweke tresna marang Jaka Bahu. Ngerti sing ngomong iku adhine Kala Drubiksa, mula Jaka Bahu akal dheweketakon karo Drubiksawati carane mateni Kala Drubiksa. Jaka Bahu banjur njaluk tulung marang Drubiksawati nggolekake wadine utawa kalemahane Si Kala Drubiksa.
Drubiksawati nyaguhi nanging ana sarat sing kudu dilakoni sarate yaiku Jaka Bahu kudu gelem nrima katresnane Drubiksawati lan ora entuk mateni Kala Drubiksa. Jaka Bahu uga nyaguhi sarate Drubiksawati..
Jaka Bahu banjur dicolongake pedhang Swedang kang dadi sumber kasektene Kala Drubiksa. Sakwise entuk pedhang mau Jaka Bahu banjur mangkat maneh nggoleki Kala Drubiksa, ngrampungake perange nglawan Kala Drubiksa. Sawise ketemu banjur perang maneh lan bener, kanthi pedhang mau Kala Drubiksa tenan kasil bisa dikalahake. Kala Drubiksa terus mlayu nganti tekan lor alas Roban.
Ora mandheg tekan semono lelakone Jaka Bahu kanggo gawe kapoke Kala Drubiksa. Jaka Bahu ngoyak Kala Drubiksa nganti kecekel, akhire banjur kecekel lan kadaden rundhingan utawa prajanjen antarane wong loro mau ing kali kramat. Ing kono Kala Drubiksa ngakoni yen kalah lan gelem ngabdi dadi kongkonane Jaka Bahu, Kala Drubiksa lan Jaka Bahu banjur bali menyang Kali kramat ngrampungake mbendung Kali Kramat.
Sawise tekan kali kramat Jaka Bahu kongkonan karo Kala Drubiksa sakprajurite ngrewangi mbendung kali, nanging Kala Drubiksa ngingkari janjine Dheweke ora gelem ngrewangi. Jaka Bahu banjur perang maneh Kala Drubiksa kalah maneh lan njaluk rundhingan maneh ing pinggiring kali kang nikung. Asile rundhingan mau, yaiku Kala Drubiksa ora bakal ngganggu maneh uripe manungsa. Nanging Kala Drubiksa entuk njupuk jatah kanggo urip saka manungsa, ananging sithik lan ora entuk ana kang mangerteni. Kajaba kuwi dheweke uga diwenehi panggonan ing Alas Roban sisih lor kanggo papan uripe.
Saka kasile Jaka Bahu ngalahake raja lelembut mau, mula para warga padha gawe slametan utawa sukuran. Sukuran kang gedhe merga bisa ngalahake Kala Drubiksa lan sukuran amarga Dewi Drubiksawati dipekbojo dening Jaka Bahu. Dene wong-wong mengeti sukuran mau kanthi Lulumban. Mula saiki dadi salah sawijining uapaca sakral Lomban ing tlatah kana. Sawise lelumban Jaka bahu banjur nyelehake pedhang Swedang ing pinggiring kali kang nikung, papan kanggo ngglethakake Pedhang mau diarani desa Klidang. Amarga asale saka Pedhang Swedang karo Kali Kramat.
Wong-wong ing sakiwa tengene kali ora ana sing wani mbendung kali Kramat amarga Kala Drubiksa ora gelem yen panggonane dirusak, sing ngrusak mesti mati. Ing kono pancen wis kondhang yen Kala Drubiksa kuwi raja lelembut kang ora nduweni trapsila, kabeh tumindake mujudake tumindak kang ora becik. Seneng gawe geger tumrap uripe manungsa. Krungu critane wong sing manggon ing cedhake kali ora gawe wedine Jaka Bahu, Dheweke tetep arep mbendung kali kramat. Ing kratone ana salah siji prajurit sing laporan karo Kala Drubiksa menawa ana salah siji jejaka kang gawe ontran-ontran ing kuta raja amarga wani mbendung Kali Kramat. Kala Drubiksa durung percaya, kanggo nggenahake kabar mau dheweke kongkonan prajurit liyane kanggo mastekake yen kabar mau bener.
Ora let suwe prajurite mau teka lan nglaporake yen pancen ana jejaka sing lagi mbendung kali. Kala Drubiksa kang pancen beda alam karo Jaka Bahu ora trima yen panggonane diorak-arik dheweke banjur ngongkon prajurite ngendhegake pagaweyane Si Jaka Bahu. . Para prajurite dikumpulake ing alun-alun diwenehi cara kanggo ngendhegage Jaka Bahu. Kala Drubiksa ngongkon prajurite meden-medeni Jaka Bahu, prajurite dikongkon malih rupa dadi ula-ula gedhe. Prajurite banjur padha mangkat menyang panggonane Jaka Bahu.
Jaka Bahu kang lagi gawe bendungan sanalika kaget weruh ula gedhe-gedhe mau, ana salah sijine ula sing kandha marang Jaka Bahu, kandhane yen Jaka Bahu pingin mbendung Kali Kramat kudu nyemplung dhisik ing tengahing puseran kali mau. Jaka Bahu banjur nuruti kandhane ula mau, dheweke banjur nyemplung ing Kali Kramat. Ing jero puseran jebule ora ana apa-apa, ing kono Jaka Bahu lagi eling yen dheweke diapusi. Dheweke kepingin metu saka jero kali nanging angel amarga ula-ula gedhe mau nggubet awake. Kanthi kasektene Jaka Bahu bisa ucul saka gubetane ula mau lan mlumpat saka kali. Nanging tetep dioyak dening ula-ula mau ing pinggir kali ula-ula mau padha nlgawan nanging bisa dikalahake dening Jaka Bahu.
Mundure para prajurite saya gawe abange kuping Si Kala Drubiksa. Kala Drubiksa ora trima banjur menyat lan tandhang dhewe ngadhepi Jaka Bahu. Perange Jaka Bahu karo Kala Drubiksa dadi prang sing gedhe. Wong loro padha sektine. Ananging amerga Jaka Bahu wis entek tenagane Jaka Bahu kalah, Jaka Bahu bisa dicekel dene Drubiksa kanthi digubet nganggo buntute. Ora kalah pokal lan akal tenaga kang wis kari sithik digunakake kanggo bisa ucul, akhire Jaka Bahu bisa ucul saka gubetane Kla Drubiksa. Jaka Bahu banjur mlayu golek papan kanggo umpetan mulihake tenagane.
Kala Drubiksa sakprajurite ngoyak jaka Bahu nanging ora kecekel amarga Jaka Bahu ndhelik Ana ing papan pandhelikane, Jaka Bahu mikir piye carane mateni Kala Drubiksa. Dheweke banjur semedi, ing semedine ketemu karo adhine Kala Drubiksa sing aran Drubiksawati. Kang pancen papan pandhelikane mau mujudake kaputrene Drubiksawati. Saka panyawange Drubiksawati, banjur thukul rasa tresna tumrap Jaka Bahu ing kono Jaka Bahu ditambani larane. Drubiksawati nyedhaki Jaka lan kandha menawa dheweke tresna marang Jaka Bahu. Ngerti sing ngomong iku adhine Kala Drubiksa, mula Jaka Bahu akal dheweketakon karo Drubiksawati carane mateni Kala Drubiksa. Jaka Bahu banjur njaluk tulung marang Drubiksawati nggolekake wadine utawa kalemahane Si Kala Drubiksa.
Drubiksawati nyaguhi nanging ana sarat sing kudu dilakoni sarate yaiku Jaka Bahu kudu gelem nrima katresnane Drubiksawati lan ora entuk mateni Kala Drubiksa. Jaka Bahu uga nyaguhi sarate Drubiksawati..
Jaka Bahu banjur dicolongake pedhang Swedang kang dadi sumber kasektene Kala Drubiksa. Sakwise entuk pedhang mau Jaka Bahu banjur mangkat maneh nggoleki Kala Drubiksa, ngrampungake perange nglawan Kala Drubiksa. Sawise ketemu banjur perang maneh lan bener, kanthi pedhang mau Kala Drubiksa tenan kasil bisa dikalahake. Kala Drubiksa terus mlayu nganti tekan lor alas Roban.
Ora mandheg tekan semono lelakone Jaka Bahu kanggo gawe kapoke Kala Drubiksa. Jaka Bahu ngoyak Kala Drubiksa nganti kecekel, akhire banjur kecekel lan kadaden rundhingan utawa prajanjen antarane wong loro mau ing kali kramat. Ing kono Kala Drubiksa ngakoni yen kalah lan gelem ngabdi dadi kongkonane Jaka Bahu, Kala Drubiksa lan Jaka Bahu banjur bali menyang Kali kramat ngrampungake mbendung Kali Kramat.
Sawise tekan kali kramat Jaka Bahu kongkonan karo Kala Drubiksa sakprajurite ngrewangi mbendung kali, nanging Kala Drubiksa ngingkari janjine Dheweke ora gelem ngrewangi. Jaka Bahu banjur perang maneh Kala Drubiksa kalah maneh lan njaluk rundhingan maneh ing pinggiring kali kang nikung. Asile rundhingan mau, yaiku Kala Drubiksa ora bakal ngganggu maneh uripe manungsa. Nanging Kala Drubiksa entuk njupuk jatah kanggo urip saka manungsa, ananging sithik lan ora entuk ana kang mangerteni. Kajaba kuwi dheweke uga diwenehi panggonan ing Alas Roban sisih lor kanggo papan uripe.
Saka kasile Jaka Bahu ngalahake raja lelembut mau, mula para warga padha gawe slametan utawa sukuran. Sukuran kang gedhe merga bisa ngalahake Kala Drubiksa lan sukuran amarga Dewi Drubiksawati dipekbojo dening Jaka Bahu. Dene wong-wong mengeti sukuran mau kanthi Lulumban. Mula saiki dadi salah sawijining uapaca sakral Lomban ing tlatah kana. Sawise lelumban Jaka bahu banjur nyelehake pedhang Swedang ing pinggiring kali kang nikung, papan kanggo ngglethakake Pedhang mau diarani desa Klidang. Amarga asale saka Pedhang Swedang karo Kali Kramat.
ASAL MULANE DESA KANCILAN
Ing kabupaten jepara, nalika jaman biyen ana salah sawijine papan panggonan sing isih awujud alas. Nanging ing alas sing isih rengket banget iku mau ana sing manggoni. Sing manggoni ing alas iku yaiku sakpasang kakang adhi lan sakpasang bojo lanang wadon. Sakpasang kakang adhi mau jenenge Mangun Jati lan Mangun Sari, dene sakpasang wong lanang wadon mau jenenge Mbah Kari Beker lan Mbah Nini Beker. Mbah Kari Beker iku bojone Mbah Nini Beker.
Antarane Mbah Kari Beker lan Mbah Nini Beker kaliyan Mbah Mangun Jati lan Mbah Mangun Sari iku padha-padha sedulur tunggal guru. Sing dimaksud sedulur tunggal guru yaiku dudu tunggal sedulur kandung nanging padha padha tau maguru utawa golek ilmu ing padepokan ing negeri sebrang.
Bareng wis padha-padha manggon ing alas sing isih durung tau dipanggoni manungsa iku mau, para sedulur papat iku padha babat alas utawa resik-resik alas. Bareng wis padha resik kabeh banjur diadege omah-omah kanggo panggonan sedulur papat iku mau. Sandhang karo papan wis padha duwe nanging bab pangan, sedulur papat iku durung bisa nyukupi kabeh. Banjur padha mikir gawe ladhang dhewe sing bisa ditanduri pari, kacang, jagung, maneka warna tetaneman palawija lan sapiturute. Dina esuke, Mbah Mangun Jati, Mbah Mangun Sari, Mbah Kari Beker, lan Mbah Nini Beker padha bedhog utawa macul lemah, diluku, digaru, dibanyoni, banjur ditanduri bibit pari. Bareng wis limolas dina, pari dirabuk utawa diwenehi pupuk, sedurunge diwenehi pupuk, suket-suket ing tanduran pari mau dijabuti sing biasane diarani matun.
Akhire sedulur papat mau padha duweni sawah dhewe-dhewe. Nanging sing nyekel sawah iku utamane yaiku Mbah Mangun Jati lan Mbah Mangun Sari, amarga anane Mbah Mangun Jati lan Mbah Mangun Sari iku pernah sedulur tuwa dibanding karo Mbah Kari Beker lan Mbah Nini Beker. Sedurunge bibit pari di tandur lan sakwise pari dipanen, sawah mau diamong-amongi utawa didongani dhisik, among-among iku gunane supaya bisa lancar pangane, panene bisa kasil kaya sing dikarepake lan supaya lemah sing bakal dipacul ora kaget lan bisa subur. Sawah sing ditanduri Mbah Mangun Jati lan Mbah Mangun Sari, Mbah Kari Beker lan Mbah Nini Beker iku dijenengi sawah segembok. Segembok iku asale saka tembung gembok sing duweni maksud kunci. Kunci dhewe dimaksudke supaya papan panggonan sing dipanggoni lan lahan sawah sing wis digarap ora ana sing bakal ngrusak utawa njupuk amarga wis dikunci dening sedulur papat iku mau. Saka tembung kunci iku mau banjur papan panggonan sing dipanggoni Mbah Mangun Jati lan Mbah Mangun Sari, Mbah Kari Beker lan Mbah Nini Beker, banjur diarani utawa dijenengi Kuncilan. Asline jenenge desa Kuncilan nanging mulai jaman biyen sakwise Mbah Mangun Jati lan Mbah Mangun Sari wafat, olehe warga masyarakat desa Kuncilan diarani desa Kancilan. Nganti sakiki jenenge tetep desa Kancilan amarga luwih gampang pangucapane. Desa Kuncilan dhewe duweni maksud padha karo sawah segembok yaiku desa utawa papan panggonan sing wis dikunci dening Mbah Mangun Jati lan Mbah Mangun Sari. Dikunci maksude supaya desa Kancilan tetep aman ora ana barang-barang utawa bab-bab sing ala sing mlebu. Desa Kancilan dhewe dibagi loro, yaiku Depok lan Kancilan. Depok dipanggoni Mbah Mangun Jati dene Kancilan dipanggoni Mbah Mangun Sari. Depok iku ana ing desa Kancilan sisih wetan dene Kancilan iku ana ing sisih kulon.
Bareng Mbah Mangun Jati lan Mbah Mangun Sari wafat, loro-lorone padha digawekake pundhen ing tengah-tengahing pesareyan depok lan pesareyan kancilan. Pundhen-pundhen iku isih ana nganti saiki. Dene Mbah Kari Beker lan Mbah Nini Beker ana ing pesareyan biasane, ora digawekake pundhen kaya Mangun Jati lan Mangun Sari amarga isih luwih sepuh Mbah Mangun Jati lan Mbah Mangun Sari. Nganti saiki sing dadi sesepuh ing desa Kancilan yaiku Mangun Jati lan Mangun Sari. Amarga sing menehi jeneng dadi desa Kancilan iku ya Mbah Mangun Jati lan Mbah Mangun Sari. Nganti saiki uga, sapa wae warga masyarakat desa Kancilan sing duweni gawe, arep mantu utawa liya-liyane, iya kudu sowan ing pesareyane Mbah Mangun Jati ing Depok lan sowan ing pesareyane Mbah Mangun Sari ing Kancilan karo nggawa sesaji ayam ingkung lan didongani bareng-bareng. Biasane uga padha ngaji ing pesareyane Mbah Mangun Jati lan Mbah Mangun Sari. Kabeh warga masyarakat ing desa Kancilan nganti saiki tetep nglestarekake tradisi sowan ing pesareyane Mangun Jati lan Mangun Sari. Ora mung pas arep ana gawe nanging ing wayah wulan suro, ruwah, poso, lan syawal. Amarga Mbah Mangun Jati lan Mbah Mangun Sari iku sing mbaureksa utawa dianggep nguasani desa Kancilan mula nganti saiki dihormati banget.
Antarane Mbah Kari Beker lan Mbah Nini Beker kaliyan Mbah Mangun Jati lan Mbah Mangun Sari iku padha-padha sedulur tunggal guru. Sing dimaksud sedulur tunggal guru yaiku dudu tunggal sedulur kandung nanging padha padha tau maguru utawa golek ilmu ing padepokan ing negeri sebrang.
Bareng wis padha-padha manggon ing alas sing isih durung tau dipanggoni manungsa iku mau, para sedulur papat iku padha babat alas utawa resik-resik alas. Bareng wis padha resik kabeh banjur diadege omah-omah kanggo panggonan sedulur papat iku mau. Sandhang karo papan wis padha duwe nanging bab pangan, sedulur papat iku durung bisa nyukupi kabeh. Banjur padha mikir gawe ladhang dhewe sing bisa ditanduri pari, kacang, jagung, maneka warna tetaneman palawija lan sapiturute. Dina esuke, Mbah Mangun Jati, Mbah Mangun Sari, Mbah Kari Beker, lan Mbah Nini Beker padha bedhog utawa macul lemah, diluku, digaru, dibanyoni, banjur ditanduri bibit pari. Bareng wis limolas dina, pari dirabuk utawa diwenehi pupuk, sedurunge diwenehi pupuk, suket-suket ing tanduran pari mau dijabuti sing biasane diarani matun.
Akhire sedulur papat mau padha duweni sawah dhewe-dhewe. Nanging sing nyekel sawah iku utamane yaiku Mbah Mangun Jati lan Mbah Mangun Sari, amarga anane Mbah Mangun Jati lan Mbah Mangun Sari iku pernah sedulur tuwa dibanding karo Mbah Kari Beker lan Mbah Nini Beker. Sedurunge bibit pari di tandur lan sakwise pari dipanen, sawah mau diamong-amongi utawa didongani dhisik, among-among iku gunane supaya bisa lancar pangane, panene bisa kasil kaya sing dikarepake lan supaya lemah sing bakal dipacul ora kaget lan bisa subur. Sawah sing ditanduri Mbah Mangun Jati lan Mbah Mangun Sari, Mbah Kari Beker lan Mbah Nini Beker iku dijenengi sawah segembok. Segembok iku asale saka tembung gembok sing duweni maksud kunci. Kunci dhewe dimaksudke supaya papan panggonan sing dipanggoni lan lahan sawah sing wis digarap ora ana sing bakal ngrusak utawa njupuk amarga wis dikunci dening sedulur papat iku mau. Saka tembung kunci iku mau banjur papan panggonan sing dipanggoni Mbah Mangun Jati lan Mbah Mangun Sari, Mbah Kari Beker lan Mbah Nini Beker, banjur diarani utawa dijenengi Kuncilan. Asline jenenge desa Kuncilan nanging mulai jaman biyen sakwise Mbah Mangun Jati lan Mbah Mangun Sari wafat, olehe warga masyarakat desa Kuncilan diarani desa Kancilan. Nganti sakiki jenenge tetep desa Kancilan amarga luwih gampang pangucapane. Desa Kuncilan dhewe duweni maksud padha karo sawah segembok yaiku desa utawa papan panggonan sing wis dikunci dening Mbah Mangun Jati lan Mbah Mangun Sari. Dikunci maksude supaya desa Kancilan tetep aman ora ana barang-barang utawa bab-bab sing ala sing mlebu. Desa Kancilan dhewe dibagi loro, yaiku Depok lan Kancilan. Depok dipanggoni Mbah Mangun Jati dene Kancilan dipanggoni Mbah Mangun Sari. Depok iku ana ing desa Kancilan sisih wetan dene Kancilan iku ana ing sisih kulon.
Bareng Mbah Mangun Jati lan Mbah Mangun Sari wafat, loro-lorone padha digawekake pundhen ing tengah-tengahing pesareyan depok lan pesareyan kancilan. Pundhen-pundhen iku isih ana nganti saiki. Dene Mbah Kari Beker lan Mbah Nini Beker ana ing pesareyan biasane, ora digawekake pundhen kaya Mangun Jati lan Mangun Sari amarga isih luwih sepuh Mbah Mangun Jati lan Mbah Mangun Sari. Nganti saiki sing dadi sesepuh ing desa Kancilan yaiku Mangun Jati lan Mangun Sari. Amarga sing menehi jeneng dadi desa Kancilan iku ya Mbah Mangun Jati lan Mbah Mangun Sari. Nganti saiki uga, sapa wae warga masyarakat desa Kancilan sing duweni gawe, arep mantu utawa liya-liyane, iya kudu sowan ing pesareyane Mbah Mangun Jati ing Depok lan sowan ing pesareyane Mbah Mangun Sari ing Kancilan karo nggawa sesaji ayam ingkung lan didongani bareng-bareng. Biasane uga padha ngaji ing pesareyane Mbah Mangun Jati lan Mbah Mangun Sari. Kabeh warga masyarakat ing desa Kancilan nganti saiki tetep nglestarekake tradisi sowan ing pesareyane Mangun Jati lan Mangun Sari. Ora mung pas arep ana gawe nanging ing wayah wulan suro, ruwah, poso, lan syawal. Amarga Mbah Mangun Jati lan Mbah Mangun Sari iku sing mbaureksa utawa dianggep nguasani desa Kancilan mula nganti saiki dihormati banget.
Asal Mulane Desa “Wirun”
Ing kabupaten pati ana desa sing diarani desa Wirun. Desa Wirun ana ing kecamatan Winong kabupaten Pati propinsi Jawa Tengah. Sejarah ngadege desa Wirun ana ing jaman Majapahit. Nalika jaman semana ana wanita sing Jenenge Lasiah utawa sing diundang kanthi jeneng mbah Ndhawik. Nalika semana Lasiah lagi nggoleki kang mase sing jenenge Citra Bangsa Lan Rante Wulung, Citra Bangsa uga lagi mbabad alas ana ing kabupaten pati.
Citra Bangsa wis mbabad alas Sing diwenehi jeneng Alas Mojorembun, dijenengake Majarembun amarga ing alas kuwi ditemokake wit Maja ing jaman Majapahit. Desa Mojorembun uga isih sakelurahan karo desa Wirun. sawise mubeng anggone nggoleki Citra Bangsa lan ketemu ing Mojorembun, dheweke uga mbabad alas ing sisihe alas sing dibabad Citra Bangsa.
Nalika mbabad alas Lasiah uga ndhuduk sumur ana ing tengah sawah, lan ing sisishe sumur kuwi ana wit ase singumure wis tuwa banget lan nganti saiki sumur lan wi asem kuwi iseh. Sumur kuwi diarani sumur sawah, amarga panggonane ing tengah sawah. Nadyan sumur kuwi digawe lan ora disemen nanging banyu ing sumur kuwi tetep bening lan ora tau asat nadyan lagi etiga dawa. Uga banyu ing sumur kuwiora asin kaya sumur-sumur liyane sing ana ing desa,. Mula akeh wong sing padha ngangsu kanggo ngombe, lan sing ngangsu sing sumur kuwi ora mung wonng saka desa wirun nanging uga saka desa-desa sisihe. Sumur kuwi sing dadi peninggalane. Lan ana ing cedhake sumur kuwi Lasiah di Makamke.
Desa kuwi dijenengke desa Wirun amarga nalika kuwi Lasiah pinter miru jarik. Amarga kepintarane miru jarik, mula desa kuwi dijenengake desa wirun. Amarga kepinterane miru jarik, akeh wong sing kepengin njaluk lan njukuk sarta nduweni jarike Lasiah. Jarik sing di wiru Lasiah keprungu tekan ngendi-endi, saengga akeh wong sing kenal karo Lasiah amarga kepinterane mau. Mula akeh wong sing padha mara Salah sijine sing kepengin nduweni jarike Lasiah yaiku Danyang (wong sing mbabad alas ngedegake desa) Pulorejo (Mbingung), danyang Bumiharjo (Mbothok) lan Dhanyang desa Tanggel.
Amarga ora diwenehi mula wong-wong kuwi pada tumindak serik lan nduweni kekarepan sing ala. Saengga padha meksa supaya diwenehi jarike. Pungkasane jarike Lasiah dicolong. Ngerti yen jarike dicolong, Lasiah susah lan nesu. Saengga kakane uaga melu nesu, muka kakange njaluk karo Lasiah supaya bisa nemukake jarike. Lasiah pamitan karo kakange kanggo nggoleki lan ngoyak wong sing nyolong jarike. San saya suwe Lasiah ngerti sapa wonge sing nyolong jarike. Wong sing nyolong jarike yaiku danyang Mbingung. Mula kanthi tekad sing kuat Lasias ngoyak danyang Mbingung kanggo njaluk supaya jarike mbalik.
Ana ing tengah sawah (alas) lasiah perang karo danyang Mbingung. Ing peperngan kuwi danyang mbingung kalah lan mlayu. Lan lasiah kasil njukuk jarike sing dicolong. Nanging kanca-kancane padha ora trima lan padha ngoyak Lasiah, Lasiah mlayu ndhelik ana ing tengah alas. Ngerti yen adhine lagi dioyak-oyah, Cirtra Bangsa nggoleki Lasiah ana ing alas. Sawise ketemu, lasiah didhelikake. Amarga Lasiah iseh digoleki mula Lasiah nyamar supaya wong-wong padaha ora ngerti.
Sawise wis ora geger maneh Lasiah bali ana ing desa Wirun. Lasiah banjur ngomong yen wong Wirun ora kena rabi karo wong Mbingung. Mula nganti wektu sing suwe ora ana sing wani nglanggar omongane mau. Nanging kairing majune jaman siki wis ana sing nglanggar pantangan kuwi. Lasiah uga ngomong yen sumur ing tengah sawah kuwi banyune ora asin, ora kaya banyu ing sumur-sumur liyane ing desa. Amarga yen sumur kuwi asin mula ora ana sing bakal ngangsu lan oara bakal ana sing ngopeni.
Sawise kuwi Lasiah nerusake anggone mbabad alas kanggo nggedhekake desane. Lan nglestarekake uga nularake kepinterane miru jarik karo anak putune.
Amarga pinter Lasiah (mbah Ndhawik) pinter miru jarik mula yen ana reja-rejane jaman desa kiwi dijenengka desa Wirun. Mula kuwi Lasiah njaga lan nduweni tanggung jawab sing abot supaya jarike ora ilang maneh. Lsiah susah yen jarike ilang maneh.
Kanggo ngormati perjuangane Lasiah sing ngadegake lan mbabad alas ing tanah Wirun, mula yen saben taun dianakake tasyukuran lan kirim donga. Tasyukuran kuwi diarani sedekah bumi, utawa nyedekahake asil bumi, lan ngresiki desa biyasane dianakake saben sasi Apit. Lan dianakake tanggapan, biyasane kethoprak sing dhuwite saka dhuwit sing dikumpulake dening warga desa Wirun. Kuwi salah sijine crita rakyat ing kabupaten pati, lan yen ana kurang luwehe crita, kula minangka sing nulis crita nyuwun pangapura. Nuwun.
Citra Bangsa wis mbabad alas Sing diwenehi jeneng Alas Mojorembun, dijenengake Majarembun amarga ing alas kuwi ditemokake wit Maja ing jaman Majapahit. Desa Mojorembun uga isih sakelurahan karo desa Wirun. sawise mubeng anggone nggoleki Citra Bangsa lan ketemu ing Mojorembun, dheweke uga mbabad alas ing sisihe alas sing dibabad Citra Bangsa.
Nalika mbabad alas Lasiah uga ndhuduk sumur ana ing tengah sawah, lan ing sisishe sumur kuwi ana wit ase singumure wis tuwa banget lan nganti saiki sumur lan wi asem kuwi iseh. Sumur kuwi diarani sumur sawah, amarga panggonane ing tengah sawah. Nadyan sumur kuwi digawe lan ora disemen nanging banyu ing sumur kuwi tetep bening lan ora tau asat nadyan lagi etiga dawa. Uga banyu ing sumur kuwiora asin kaya sumur-sumur liyane sing ana ing desa,. Mula akeh wong sing padha ngangsu kanggo ngombe, lan sing ngangsu sing sumur kuwi ora mung wonng saka desa wirun nanging uga saka desa-desa sisihe. Sumur kuwi sing dadi peninggalane. Lan ana ing cedhake sumur kuwi Lasiah di Makamke.
Desa kuwi dijenengke desa Wirun amarga nalika kuwi Lasiah pinter miru jarik. Amarga kepintarane miru jarik, mula desa kuwi dijenengake desa wirun. Amarga kepinterane miru jarik, akeh wong sing kepengin njaluk lan njukuk sarta nduweni jarike Lasiah. Jarik sing di wiru Lasiah keprungu tekan ngendi-endi, saengga akeh wong sing kenal karo Lasiah amarga kepinterane mau. Mula akeh wong sing padha mara Salah sijine sing kepengin nduweni jarike Lasiah yaiku Danyang (wong sing mbabad alas ngedegake desa) Pulorejo (Mbingung), danyang Bumiharjo (Mbothok) lan Dhanyang desa Tanggel.
Amarga ora diwenehi mula wong-wong kuwi pada tumindak serik lan nduweni kekarepan sing ala. Saengga padha meksa supaya diwenehi jarike. Pungkasane jarike Lasiah dicolong. Ngerti yen jarike dicolong, Lasiah susah lan nesu. Saengga kakane uaga melu nesu, muka kakange njaluk karo Lasiah supaya bisa nemukake jarike. Lasiah pamitan karo kakange kanggo nggoleki lan ngoyak wong sing nyolong jarike. San saya suwe Lasiah ngerti sapa wonge sing nyolong jarike. Wong sing nyolong jarike yaiku danyang Mbingung. Mula kanthi tekad sing kuat Lasias ngoyak danyang Mbingung kanggo njaluk supaya jarike mbalik.
Ana ing tengah sawah (alas) lasiah perang karo danyang Mbingung. Ing peperngan kuwi danyang mbingung kalah lan mlayu. Lan lasiah kasil njukuk jarike sing dicolong. Nanging kanca-kancane padha ora trima lan padha ngoyak Lasiah, Lasiah mlayu ndhelik ana ing tengah alas. Ngerti yen adhine lagi dioyak-oyah, Cirtra Bangsa nggoleki Lasiah ana ing alas. Sawise ketemu, lasiah didhelikake. Amarga Lasiah iseh digoleki mula Lasiah nyamar supaya wong-wong padaha ora ngerti.
Sawise wis ora geger maneh Lasiah bali ana ing desa Wirun. Lasiah banjur ngomong yen wong Wirun ora kena rabi karo wong Mbingung. Mula nganti wektu sing suwe ora ana sing wani nglanggar omongane mau. Nanging kairing majune jaman siki wis ana sing nglanggar pantangan kuwi. Lasiah uga ngomong yen sumur ing tengah sawah kuwi banyune ora asin, ora kaya banyu ing sumur-sumur liyane ing desa. Amarga yen sumur kuwi asin mula ora ana sing bakal ngangsu lan oara bakal ana sing ngopeni.
Sawise kuwi Lasiah nerusake anggone mbabad alas kanggo nggedhekake desane. Lan nglestarekake uga nularake kepinterane miru jarik karo anak putune.
Amarga pinter Lasiah (mbah Ndhawik) pinter miru jarik mula yen ana reja-rejane jaman desa kiwi dijenengka desa Wirun. Mula kuwi Lasiah njaga lan nduweni tanggung jawab sing abot supaya jarike ora ilang maneh. Lsiah susah yen jarike ilang maneh.
Kanggo ngormati perjuangane Lasiah sing ngadegake lan mbabad alas ing tanah Wirun, mula yen saben taun dianakake tasyukuran lan kirim donga. Tasyukuran kuwi diarani sedekah bumi, utawa nyedekahake asil bumi, lan ngresiki desa biyasane dianakake saben sasi Apit. Lan dianakake tanggapan, biyasane kethoprak sing dhuwite saka dhuwit sing dikumpulake dening warga desa Wirun. Kuwi salah sijine crita rakyat ing kabupaten pati, lan yen ana kurang luwehe crita, kula minangka sing nulis crita nyuwun pangapura. Nuwun.
Asal Mula Daerah Mbathang, Desa Pangenrejo lan Sumur Blabak
hek Jaman biyen, ing salah sawijining dhaerah, ana pangeran cacahe loro. Kaloro pangeran iku mau senenge adu manuk. Manuk gemek utawa manuk puyuh jenenge.
Ing salah sawijining dina, pangeran loro kuwi mau ketemu saperlu ngedu manuk gemeke. Salah siji saka manuk gemek kuwi mau kalah banjur mlayu mabur ngarah ngetan-ngalor. Sanajan wis kalah gelut, abure manuk gemek mau isih bias banter banget. Ananging, ora let suwe, manuk mau tiba, mati banjur dadi bathang. Mula kuwi, panggonan papan matine manuk gemek sing kalah mau nganti saiki dijenengake dhaerah “ MBATHANG”.
Manuk gemek sing menang mau, ora ngerti yen musuhe wes mati,. Dheweke melu mabur, ngoyak/nututi musuhe, ngono karepe nganti rada adoh anggone manuk mabur nututi musuhe, nanging tetep ora ketemu. Manuk mau kesel, banjur leren/istirahat ing salah sawijining dhaerah sawijining dhaerah sing subur lan sugih/akeh pangan. Manuk mau ngrasa gampang banget anggone golek pangan nang dhaerah kono mau. Mulane dijenengake “PANGENREJO”. Pangen saka tembung asal pangan lan rejo amarga dhaerah kono akeh sugih pangan.
Sakwise wareg golek pangan nang dhaerah Pangenrejo, iku mau, manuk gemek banjur mabur neneh bali menyang dhaerah asale. Ana ing dhaerah kono, manuk ora sengaja nyucuk lemah. Saka lemah sing dicucuk mau, metu banyune kang ora tau sad/asat sanajan musim ketiga. Saya suwe banyune saya akeh banjur dadi sumur/belik. Yen didelok mata, dhasar sumur mau kaya blabak, ananging sejatine lemah. Mung yen ketok mata wae kaya blabak. Sumur/belik kuwi mau banjur dijenengake “Sumur Blabak”.
Cerita asal usule dhaerah Mbathang desa Pangenrejo lan sumur Blabak sing wis katulis kuwi mau, sumbere saka ceritane sesepuh sing ana ing desa Pangenrejo, Kecamatan Purworejo, Kabupaten Purworejo. Ananging uga ana versi liya babagan asal-usul jeneng desa Pangenrejo.
Versi liya saka sumber sing bias dipercaya, Pangenrejo iku papan kanggo angon wedhus. Pangen saka tembung asal angon lan rejo amarga subur. Mulane dijenengake Pangenrejo.
Ing salah sawijining dina, pangeran loro kuwi mau ketemu saperlu ngedu manuk gemeke. Salah siji saka manuk gemek kuwi mau kalah banjur mlayu mabur ngarah ngetan-ngalor. Sanajan wis kalah gelut, abure manuk gemek mau isih bias banter banget. Ananging, ora let suwe, manuk mau tiba, mati banjur dadi bathang. Mula kuwi, panggonan papan matine manuk gemek sing kalah mau nganti saiki dijenengake dhaerah “ MBATHANG”.
Manuk gemek sing menang mau, ora ngerti yen musuhe wes mati,. Dheweke melu mabur, ngoyak/nututi musuhe, ngono karepe nganti rada adoh anggone manuk mabur nututi musuhe, nanging tetep ora ketemu. Manuk mau kesel, banjur leren/istirahat ing salah sawijining dhaerah sawijining dhaerah sing subur lan sugih/akeh pangan. Manuk mau ngrasa gampang banget anggone golek pangan nang dhaerah kono mau. Mulane dijenengake “PANGENREJO”. Pangen saka tembung asal pangan lan rejo amarga dhaerah kono akeh sugih pangan.
Sakwise wareg golek pangan nang dhaerah Pangenrejo, iku mau, manuk gemek banjur mabur neneh bali menyang dhaerah asale. Ana ing dhaerah kono, manuk ora sengaja nyucuk lemah. Saka lemah sing dicucuk mau, metu banyune kang ora tau sad/asat sanajan musim ketiga. Saya suwe banyune saya akeh banjur dadi sumur/belik. Yen didelok mata, dhasar sumur mau kaya blabak, ananging sejatine lemah. Mung yen ketok mata wae kaya blabak. Sumur/belik kuwi mau banjur dijenengake “Sumur Blabak”.
Cerita asal usule dhaerah Mbathang desa Pangenrejo lan sumur Blabak sing wis katulis kuwi mau, sumbere saka ceritane sesepuh sing ana ing desa Pangenrejo, Kecamatan Purworejo, Kabupaten Purworejo. Ananging uga ana versi liya babagan asal-usul jeneng desa Pangenrejo.
Versi liya saka sumber sing bias dipercaya, Pangenrejo iku papan kanggo angon wedhus. Pangen saka tembung asal angon lan rejo amarga subur. Mulane dijenengake Pangenrejo.
Minggu, 13 September 2009
Rahwana Kanggo Shinta
Semarang, 21 Juni 2009
Dening : Iam
Dewi Shinta..Aku ora ngerti
Mung kuwi kang ana ing manahku
Nalika kumlebat wangi sliramu
Sumlesep ngebeki sirahku
Aku tresna sliramu
Ananging iki mung bisa kocap rikala arep turu
Amarga Rama wis nggandeng atimu
Aku arep dadi Rahwana
Tak culik saka Rama
Kabeh daya upaya
Tak wujudake kanggo tresnaku
Petruk Dadi Ratu
Semarang, 21 Juni 2009
Dening : Iam
Petruk dadi Ratu
Patihe Gareng
Bala tentarane Gatotkaca Anoman
Duh Gusti…
Ratu mangane kumlecap
Njagong petengkrengan
Mlaku pecicilan
Ngombe mendem-mendeman
Ora ngerti kang kudu dilakoni
Lakon Petruk dadi Ratu
Kayata Indonesia
Kang mimpin bingung
Padha mabok kakuwasan
Rayahan kursi kapimimpinan
Rayahan bandha donya
Rakyat kang nelangsa
SBY-JK jamane wes liwat
Embuh apa kang kerumat
Mung wong cilik tambah melarat
Mega teka jare gawa tamba
Bareng Prabowo kang iklane sak bajeg Nuswantara
JK-Wiranto arep gawe urip mulya, jarene
SBY-Boediono mung LANJUTKAN ora genah apa sing arep dilanjutake
Halah halah…
Jan Gusti
Petruk dadi Ratu
Lakone kadadeyan nang Indonesia
Langganan:
Postingan (Atom)